تریبولوژی “Tribology”، علم تسهیل حرکت نسبی سطوح در تماس با یکدیگر تعریف شده است و سابقه آن به زمان پیدایش چرخ و استفاده از گردش آن به دوره محور به منظور ایجاد حرکتی روان، برمیگردد. به طور کلی هرجا که سطوح در جوا رو در تماس با یکدیگر حرکت نسبی دارند، روانکاری نقش بسیار مهمی در انجام حرکت صحیح، مداوم و اقتصادی، ایفا می کند. روانکاری نادرست ماشین آلات علاوه بر آنکه سبب کم شدن راندمان مکانیکی و پایین آمدن بازده زمانی ماشین می شود منجر به فرسایش بیش از حد، فرسودگی و از کارافتادگی زودرس نیز می شود.

مهمترین وظایف روانکارها

• روانکاری: تشکیل لایه ای از روغن با ضخامت مناسب بین قطعات متحرک به منظور به حداقل رساندن اصطکاک و ساییدگی قطعات در حین کار

• انتقال حرارت: انتقال حرارت ایجاد شده از سطوح مورد نظر و خنک کردن قطعات متحرک

• انتقال موارد: روانکارها باید بتوانند ذرات ناشی از ساییدگی قطعات و مواد ناشی از تجزیه روغن و سوخت را به صورت معلق نگه داشته، با خود حمل کنند.

• انتقال نیرو: روانکارها در بعضی موارد نقش انتقال نیرو را به عهده دارند(سیالات هیدرولیک).

• آب بندی: آب بندی قطعات نیز از ویژگی های روغن است، برای مثال روغن موتور با تشکیل لایه ای از روغن بین پیستون و سیلندر در موتورهای احتراق داخلی از فرار گازهای متراکم شد، جلوگیری می کند.

• ضربه گیری: یکی از ویژگی های مهم روغن، کاهش تاثی ضربات در حین انجام حرکات مکانیکی روی قطعات است، بدین معنی که روغن از تاثیر منفی ضربه های قطعات بر یکدیگر جلوگیری می کند.

• حفاظت از سطوح: روانکارها باید بتوانند سطوح قطعات فلزی را درمقابل زنگ زدگی و خوردگی شیمیایی محافظت کنند.

روش تولید روانکارها:

روانکارها به طور عمده منشا معدنی دارند و اساس آنها برش روغنی است که از نفت خام تهیه می شود. فرایند تهیه برش روغنی در پالایشگاه نفت خام شامل دو مرحله تقطیر در فشار تمسفریک و تقطیر در خلا است.

برش روغنی (Lube-Cut) ماده اولیه واحد روغن سازی است که وارد پالایشگاه روغن سازی می شود و طی عملیات پالایش به روغن پایه (Base Oil) تبدیل می شود. روغن پایه تهیه شده به تنهایی ویژگی های لازم برای روانسازی مناسب را ندارد و بسته به نوع وظیفه ای که از آن انتظار می رود باید مواد افزودنی مختلف با آن افزوده شود.

ویژگی های روانکارها:

ویژگی های مورد انتظار از روغن های مناسب برای روانکاری به شرح زیر هستند:

• گرانروی مناسب و ضریب اصطکاک بسیار کم داشته باشند.
• در مقابل حرارت مقاوم باشند و اکسید نشوند.
• از خاصیت پاک کنندگی مناسب برخوردار باشند و در صورت کار مداوم در دماهای بالا مواد لجنی و رسوبات در لابه لای قطعات تشکیل ندهند.
• شاخص گرانروی بالا داشته باشند.
• با ایجاد لایه نازکی از روغن بر روی سطوح متحرکی که با یکدیگر در تماس هستند از ساییدگی و فرسودگی آنها جلوگیری کنند.
• در حین عملیات ایجاد کف نکنند.
• زنگ زدگی و خوردگی بر روی قطعات فلزی ایجاد نکنند.
• با قطعات لاستیکی سازگاری کامل داشته باشند.